Sau Tim 10 lub 4 hlis 1989,Cacao-Guyane
|
LUS CEV
Nyob zoo ib tsoom kwv tij phooj ywg sawv daws,
Chav Liaj Lwg Tus Cag Txuj no yog ib chav teev txog Hmoob tej kab tshoob kev kos, tas nrho txhua hom tshoob, xws li: Tshoob zawj, tshoob nug, tshoob coj, tshoob zij, tshoob poj ntuam, tshoob poj nrauj thiab tej kev cai cuam tshuam nyob hauv Hmoob tej kab tshoob kev kos. Txhua hom tshoob ntawd tau piav kom muaj tus txheej txheem nrog rau tus yapm ntxwv thiab cov zaj tib si ua ke. Thiab tsis hais hom tshoob twg yeej piav txij li thaum thaum pib yuav mus hais tshoob txog ntua thaum xaus tshoob, rov los tiam mej zeeg nyob hauv niam txiv pog yawg tsev.
TSHOOB COJ
Tshoob coj nyob hauv chav no teev txij li thaum pib yuav mus ntos tshoob ntos kos txog kiag rau thaum xaus tshoob xaus kos hauv niam txiv tog ntxhais tsev. Tus sau kuj qhia nthuav txog Hmoob tej kab lis kev cai mus thov tub tshoob tub kos. Nws tseem qhia ntxiv txog kev cai tiam tub tshoob tub kos hauv tsev thiab tub tshoob tub kos tom ub tom qab tshoob kos tiav lawm. Tus sau kuj sau txog cov lus ua tsaug tshoob kos rau cov uas tsis tau txawj ua tsaug.
Cov txheej txheem thiab cov zaj tshoob uas tau teev nyob rau hauv chav no mas tsuas muaj raws li tus sau lub neej ua mej koob tau kaum tsib lub xyoos xwb. Muaj qee yam yuav tsis muaj teev khaws tseg rau hauv chav no. Vim hais tias tus teev Hmoob txoj kab tshoob kev kos tsis tau siv ib lub sib hawm mus tshawb nrhiav ntawm cov xib hwb kws laus. Cov zaj tshoob thiab txheej txheem nyob rau chav no tsuas teev feem ntau yoog Hmoob qaum teb, teb chaws Los Tsuas. Tus sau mam li nrhiav ib lub sib hawm tshawb fawb thiab ntxig nug cov xib hwb laus uas twb tau ua mej koob ntau niaj ntau xyoo puag qub teb qub chaw teb chaws, teb chaws Los Tsuas, los lawm. Tus sau yuav txhim kho chav no kom ceev tau Hmoob tej txuj ci tseg cia rau peb haiv neeg Hmoob mus lawm yav pem suab.
Hmoob tuaj nyob rau sab ntuj nraum ub no, Hmoob sib tw kawm luag txuj luag ci thiab sib tw ua noj ua haus. Hmoob niam thiab txiv thiaj li tsis muaj sib hawm los nthuav kev cai dab qhuas qhia rau cov me tub me nyuam. Tus tswv nyob hauv chav no thiaj li txhob txwm tsim chav no los khaws Hmoob txuj ci tseg ua puav pheej rau tej me tub me nyuam. Kev cai dab qhuas Hmoob yog ib lub neej uas muaj meej mom zoo heev rau peb txhua tus tib neeg Hmoob. Ib tug neeg yug los ua Hmoob tiam no, nyob rau lub teb chaws no, nws yuav tsum paub tsawg kawg kiag ib yam kev cai dab qhuas Hmoob, nws lub neej thiaj li yuav tsim txiaj nto moo lug. Hmoob txhua tus, tsis hais poj niam los txiv neej, yuav tsum qee nws lub sib hawm los twm Hmoob kev cai ua tshoob ua kos nyob ntawm qhov chaw no.
Hmoob tej txuj ci muaj nuj nqis npaum li cas? Yog peb tsis khaws Hmoob tej txuj ci, ib hnub twg luag lwm haiv neeg yuav thuam Hmoob lub npe tsis zoo. Muaj tub yuav muab nyab, muaj ntxhais ces yuav quas, hnub ntawd ces Hmoob tsis pom qab muab Hmoob tej txuj ci qhov twg los siv. Hmoob yuav mus nyiag khaws luag lwm haiv neeg txoj kev cai los siv yam ntsiag to. Txog hnub Hmoob siv nplhaib nyiaj nplhaib kub los looj nkauj nyab nraug vauv tes ces yog hnub Hmoob hnov qab Hmoob tej txuj ci. Hnub no luag lwm haiv neeg yuav thuam thiab hiam peb haiv neeg Hmoob hais tias: Hmoob yog ib haiv neeg tub nkeeg tshaj plaws nyob rau hauv lub qab ntuj khwb no. Hmoob muaj txuj los Hmoob tsis khaws. Hmoob tsuas ntshaw nyiag ntshis luag lwm haiv ntiag tug xwb.
Koj tab tom xav li cas txog Hmoob lub neej nyob teb chaws nraum ub nod? Kuv muaj ib txoj kev ntseeg thiab npau suav tias lub neej yav pem suab peb yuav siv phau ntawv uas teev muaj cov zaj tshoob los nthuav tuav ntawm tes thiab seev suab hais zaj nyob rau hauv ib rooj tshoob. Txuj no yuav pab tau Hmoob coob tus muaj peev xwm ua tau txiv tuam mej koob. Txheej txheem tshoob yog ib yam kawm thiab to taub yooj yim. Tiam sis tus zaj tus hais nyuaj dua txheej txheem vim tias tus txiv tuam mej koob yuav tau cim txhua txhua lo lus rau hauv nws lub hlwb ua ntej nws mam li seev tau suab hais zaj. Tus zaj tus hais yuav yooj yim tshaj tus txheej txheem yog peb Hmoob txhua tus pom zoo txais tuav Liaj Lwg Tus Cag Txuj - Zaj Tshoob phau ntawv los seev suab hais zaj. (Ntseeg tias phau ntawv Liaj Lwg Tus Cag Txuj yuav raug tsim tawm rau lub neej yam pem suab ib hnub.)
Yog li no cov zaj thiab cov txheej txheem uas tus sau teev rau hauv chav no yog txhob txwm teev los siv rau lub tswv yim nthuav ntawv nyeem zoo ib yam li ib tus xib hwb nyeem Huab Tais Ntuj tsab ntawv nyob hauv ib lub tuam tsev teev ntuj. Tus sau tau txiav ntau zaj zaj tshoob uas tsis tseem ceeb tawm. Cov zaj uas tus sau teev rau hauv no mas tsim nyog txij no lawm yav pem suab peb yuav tsum seev suab nyob rau txhua txhua rooj tshoob Hmoob. Feem ntau rooj tshoob niaj hnub no twb tsis hais ib zag zaj tshoob li. Ib rooj tshoob twg peb tsis hais ib zag zaj tshoob li, puas txhais tau hais tias peb ua raws li poj rhawv kab yawm rhawv kev. Ib rooj tshoob Hmoob muaj meej mom yuav tsum hais zaj tshoob tsawg kawg kiag yim zaj.
Tus sau xav kom ib tsoom kwv tij neej tsa Hmoob qee nej ib lub sib hawm los kawm thiab khaws peb Hmoob tej txuj ci. Raws li tus sau tau ua mej koob kaum tsib lub xyoos, nws ntseeg tias tsis hais poj niam los txiv neej, peb txhua tus yeej ua tau mej koob. Ob-peb tug phooj ywg hais li no tias: "tus zaj tus hais mas kuv kawm tau. Tab sis kuv haus tsis taus dej cawv. Kuv thiaj li tsis tuaj yeem ua ib tug txiv tuam mej koob." Muaj tseeb tiag dej cawv yog ib yam nuj ua rau rooj tshoob rooj kos muaj meej mom. Dej cawv kuj yog ib yam cais kev phooj kev ywg yog tias ib tug haus taus hos ib tug haus tsis taus. Txij no lawm tod kev haus dej haus cawv peb yuav tau tso ywj pheej. Tus haus taus cawv cia nws xaiv seb nws haus cawv los haus dej. Tus haus taus dej xwb tso kev rau nws haus dej. Tus ho haus tsis taus dej thiab haus tsis taus cawv cia nws khaws ntxuag.
Raws li tus sau xav, nuj nqis ntawm ib rooj tshoob Hmoob yog txhua tus laus thiab hluas zaum kom puv lub tsum. Tsoom poj niam nrog cov txiv neej zaum koom rooj thiab mas rooj tshoob ntawd haj yam muaj nuj nqis rau nkauj nyab nraug vauv heev. Nkauj nyab nraug vauv mus ua neej mas yeej tsis sib nrauj li, vim tias vaj huam poj niam thiab txiv neej sib luag. Nuj nqis tsis yog tias txhua txhua tus zaum saum rooj yuav tsum haus txhua txhua zeeg cov cawv. Coob leej zaum tsum muaj nuj nqis dua coob leej haus cawv. Coob leej haus dej, haus cawv, khaws ntxuag, muaj nuj nqis dua coob leej yuav tsum haus cawv xwb.
Yog leej twg muaj lub txiv tswv yim zoo yuav nrog txhim kho peb haiv neeg Hmoob, nej yuav tsum kawm thiab khaws Hmoob tej txuj ci. Yog nej pom lo lus Hmoob twg tus sau teev tsis raug los sis yuam kev thov nej sau ntawv tuaj qhia. Tus sau yuav txhim kho chav no kom tsuas muaj zoo ntu zus lawm yav pem suab. Koj muaj lus txhawb nqa pab cuam lub tswv yim nthuav ntawv seev suab hais zaj thov sau koj tej tswv yim tuaj rau qhov chaw nyob hauv chav no.
Vam thiab cia siab tias cov txuj ci nyob hauv Liaj Lwg Tus Cag Txuj chav no yuav pab tau ib tsoom kwv tij neej tsa Hmoob lub neej lawm yav pem suab. Nws yuav txhawb nqa peb txhua tus Hmoob kom txhob hnov qab txog Hmoob txuj Hmoob ci puag yav ntuj qub qab. Thov ua tsaug ntau ntau rau nej sawv daws uas tau chaws los nyeem Hmoob txuj ci hauv chav no.